Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego objął honorowym patronatem przedsięwzięcie pod nazwą Model Gietrzwałdzki-Innowacyjna metoda ochrony alei przydrożnych na przykładzie Warmińskiej Drogi Krajobrazowej Gietrzwałd-Woryty.
Powiat olsztyński we współpracy z Gminą Gietrzwałd, Stowarzyszeniem Woryty, konserwatorem zabytków i Regionalnym Ośrodkiem Badań i Dokumentacji Zabytków w Olsztynie przystąpił w 2008 roku do kolejnego projektu pod nazwą „Warmińska Droga Krajobrazowa Gietrzwałd – Woryty. 31 sierpnia podpisano list intencyjny w sprawie współpracy. Przedsięwzięcie stało się praktyczną kontynuacją polityki wypracowanej przez powiat. Konstruktywne podejście jasno wskazuje, że przebudowane powinny zostać jedynie te ciągi dróg, które są najbardziej obciążone ruchem, zaś gospodarowanie pozostałymi powinno się odbywać w sposób umożliwiający ocalenie alei przydrożnych. Tylko w ten sposób mamy szanse na przejście od fazy permanentnego sporu o zasady do fazy wspólnej pracy na rzecz konstruktywnych rozwiązań sprzyjających rozwojowi regionu bez unicestwienia jego unikatowych elementów krajobrazu.
Celem projektu było opracowanie dla wskazanej drogi powiatowej programu ochrony i gospodarowania w pasie drogowym prowadzącego do zachowania istniejącej alei przydrożnej. Projekt przewidywał objęcie jej ochroną w formie parku kulturowego i opracowanie zgodnego z programem miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Władze powiatu olsztyńskiego wiązały z tym projektem duże nadzieje. Ewentualne pozytywne zweryfikowanie przyjętej ścieżki dałoby społeczności Warmii i Mazur praktyczne i zgodne z prawem narzędzia do mądrego planowania rozwoju regionu bez konieczności niszczenia jego wyjątkowego charakteru.
Park kulturowy
Pierwszym ważnym krokiem było utworzenie parku kulturowego. To stosunkowo „nowa” (jak widać jeszcze mało popularna) forma ochrony. Została ona wprowadzona w 2003 r. ustawą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 16: „rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.”
Co bardzo istotne – jest to kompleksowa forma ochrony obejmująca zarówno elementy krajobrazu kulturowego, jak też naturalnego. Powołanie parku jest wynikiem działań oddolnych: parki krajobrazowe są powoływane wyłącznie w wyniku inicjatywy społecznej przez samorządy lokalne. Rada gminy może utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Na terenie parku kulturowego lub jego części mogą być ustanowione zakazy i ograniczenia.
I tak 26 marca 2009 roku Rada Gminy Gietrzwałd uchwałą nr XXIX /301/2009 utworzyła Park Kulturowy Warmińskiej Drogi Krajobrazowej Gietrzwałd – Woryty. To pierwsze tego rodzaju działanie w kraju. A park kulturowy Warmińska Droga Krajobrazowa Gietrzwałd – Woryty jest pierwszym i jedynym parkiem kulturowym na terenie województwa warmińsko-mazurskiego!
Podjęcie uchwały zostało poprzedzone konsultacjami społecznymi. Jeszcze 3 grudnia 2008 roku w Urzędzie Gminy w Gietrzwałdzie odbyło się spotkanie w sprawie konsultacji na temat projektu uchwały o utworzeniu parku kulturowego. W spotkaniu wzięli udział: wicestarosta powiatu olsztyńskiego Andrzej Szeniawski, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego dr inż. Dariusza Łaguna, radny powiatowy i prezes Stowarzyszenia Woryty Adam Kochanowski, dyrektor Gminnego Ośrodku Kultury w Gietrzwałdzie Józef Szkandera, sołtys Woryt Barbara Rydzewska, ksiądz Józef Stramek i lekarz dentysta z Woryt Tomasz Hatała.
W dzień podjęcia uchwały powołującej park, czyli 26 marca, w Gminnym Ośrodku Kultury w Gietrzwałdzie zorganizowano konferencję na temat uchwały w sprawie utworzenia Parku Kulturowego Warmińskiej Drogi Krajobrazowej Gietrzwałd – Woryty w gminie Gietrzwałd. W konferencji wzięli udział: członkowie Rady Gminy Gietrzwałd, wójt Marek Małkowski, wicestarosta powiatu olsztyńskiego Andrzej Szeniawski, profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego dr inż. Dariusz Łaguna, zastępca warmińsko-mazurskiego konserwatora zabytków Marek Skolimowski, dyrektor skansenu w Olsztynku Marian Juszczyński i architekt krajobrazu Marzena Zwierowicz.
26 maja 2009 roku podjęto kolejny krok – Rada Gminy Gietrzwałd przyjęła uchwałę w sprawie przystąpienia do opracowania planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Parku Kulturowego, a 22 kwietnia 2010 roku zatwierdziła Plan Ochrony Parku Kulturowego Warmińskiej Drogi Krajobrazowej Gietrzwałd – Woryty.
W celu pomocy wójtowi gminy w zarządzaniu parkiem, a w szczególności do opiniowania celowości działań podejmowanych w obszarze parku, 31 grudnia 2009 roku wójt Gminy Gietrzwałd Marek Małkowski powołał Radę Parku, a w jej skład weszli: Adam Kochanowski, prezes Stowarzyszenia Woryty i radny powiatu olsztyńskiego, Andrzej Szeniawski, wicestarosta olsztyński, Krystyna Plocek, dyrektor Powiatowej Służby Drogowej w Olsztynie, Krzysztof Kiewisz i Jan Ustianowski, radni Gminy Gietrzwałd, Barbara Rydzewska, sołtys Sołectwa Woryty, ks. Józef Stramek, Tomasz Hatała i Mieczysław Ziółkowski. | |